Historie

Oisterwijk is de Brabantse openluchtspelpionier

Het openluchtspel in Oisterwijk kent een traditie die teruggaat tot 1915. Nergens in Brabant kennen ze zo’n lange geschiedenis van buitentheater.

In het openingsjaar is landgoed de Hondsberg, bij het Radven, de theaterlocatie.

Initiatiefnemer is de beroepsacteur Vincent Berghegge. Die betrekt de Oisterwijkse kapelaan Anton Huijbers bij zijn plannen. De vereniging Katholieke Kunstkring ‘Oisterwijk Omhoog’, die Huijbers in 1912 oprichtte, had ook een toneelafdeling. Zo gaan Berghegge en Huijbers de geschiedenis in als stichters van de Oisterwijkse openluchtspeltraditie.

Trendsetter

Provinciaal is Oisterwijk de trendsettende openluchtspelpionier. Verschillende Brabantse plaatsen stichten, geïnspireerd door Oisterwijk, een openluchttheater. De Kersouwe in Heeswijk is daar een sprekend voorbeeld van.

Als het provinciebestuur in 1965 een wedstrijd in het leven roept voor openluchttheaters,  krijgt die de naam van de Oisterwijkse toneelinspirator Anton Huijbers. De toneelwedstrijd heeft tot 1984 bestaan.

Geen vrouwen

In de begintijd verbiedt de kerkelijke overheid gemengd toneelspel. Dat levert beperkingen op. Als in 1925 een stuk van Pieter Langendijk bij het Radven op het affiche staat, kunnen ze dat pas spelen nadat secretaris Jan van Sprang de vrouwenrollen Alida en Klaartje heeft omgewerkt tot de mannenrollen Adriaan en Klaas.

Verzoeken aan de bisschop om actrices toe te staan, helpen niet. Maar in 1928 maken de Oisterwijkers een lange neus naar de bisschop. Ze stichten een nieuwe vereniging: Spelers van het Openluchttheater Oisterwijk (OTO). Die is neutraal en hoeft zich niet te storen aan kerkelijke eisen. En dus betreden dat jaar de eerste actrices het buitenpodium: Marie Becx en Anna Koolen.

Toelating van vrouwen heeft invloed op het repertoire: dat wordt luchtiger.

Nieuw theater

Maar de clerus slaat in 1935 terug. In ’t Hof in de Dorpsstraat, waar nu de Albert Heijn staat, haalt ze alles uit de kast om van de opvoering van het middeleeuwse spel Die sevenste bliscap van Maria een katholieke manifestatie te maken. Compleet met processie.

Zo’n succes is dat evenement dat het in ’36 de aanzet geeft tot de bouw van het Natuurtheater aan de Gemullehoekenweg. De gemeente werkt er graag aan mee. Het is een werkverschaffingsproject in die crisistijd. Het theater trekt ook toeristen aan. Als in 1937  Felix Timmermans speciaal voor het Natuurtheater een stuk schrijft, trekken de zeven voorstellingen 8.780 bezoekers. Dat die wat centen achterlaten bij horeca en middenstand, hoeft geen toelichting.

Midden jaren vijftig krijgt Oisterwijks grootste toneelzoon, Kees van Iersel (1912-1998), de kans te experimenteren met een montage van Don Quichot. De landelijke tv zendt het uit.

Ontzuiling en de jaren zestig tikken ook Oisterwijk aan.

Van belang is het dat in ’65 drie toneelclubs hun krachten bundelen in een nieuwe, neutrale organisatie: de Verenigde Oisterwijkse Spelers (VOS). Die is vanaf die tijd het huisensemble van het Natuurtheater. Na het overdonderende succes van Les Misérables in 2003 breekt er een conflict uit over de artistieke koers. Doorgaan op het niveau van 2003 of een tandje terug? De laatste opvatting wint. Ook wordt de stichting VOS een vereniging.

In 1989 wordt Theatergroep Trappaf het tweede huisgezelschap van het Natuurtheater. Trappaf profileert zich met kleur- en klankrijke stukken voor kinderen en gezinnen. Hoogtepunten zijn de voorstellingen over Puk en Muk  van huisauteur Rutger Lommerse in 2005 en 2008. Met muziek van huiscomponist Ron van Riel.

2015 is het jaar van twee jubilea. Een eeuw openluchttheater in Oisterwijk en vijftig jaar VOS. VOS en Trappaf vieren die jubilea met prachtvoorstellingen van musical The Lion King en muziektheater De tovenaar van Oz. Maar het jubileumjaar begint met rouw. Op 12 januari overlijdt Cees Marsé, die sinds 1988 het Natuurtheater pachtte van de gemeente. Zijn tweelingzoons Maurice en Melvin volgen hem op. In de geest van hun pa, maar ze hebben ook nieuwe ideeën.

Openluchttheaters in de lift

Volgens de vereniging Openluchttheaters.nl hebben in 2015 330.000 bezoekers de Nederlandse openluchttheaters bezocht. Dat is een nieuw record. Het zijn er 45.000 meer dan in 2014, het vorige recordjaar. (Uit de Nieuwsbrief van de vereniging van november 2015).

Piet Jacobs, december 2015

U las een gedeelte uit het boek ‘Honderd jaar Vennentheater – Een geschiedenis van Oisterwijks openluchttoneel in vijf bedrijven’. Meer informatie en de mogelijkheid om het boek te bestellen vindt u op de site van kwartiervanoisterwijk.nl.